बालेन्द्र शाह
बालेन्द्र शाह (नेपाली: बालेन्द्र शाह; जन्म २७ अप्रिल १९९०), लोकप्रिय रुपमा बालेन शाह वा बालेन नामले चिनिन्छन्, एक नेपाली र्यापर, संगीतकार, कवि, संरचनात्मक इन्जिनियर र राजनीतिज्ञ हुन्। उनी हाल नेपालको राजधानी काठमाण्डूका १५ औं मेयरका रुपमा सेवा गरिरहेका छन्।
शाह नेपाली हिप-हपको प्रारम्भिक २०१० देखि एक लोकप्रिय व्यक्ति थिए। उनले स्वतन्त्र उम्मेदवारको रुपमा काठमाण्डूको मेयर पदको उम्मेदवारी घोषणा गरे र २०२२ को स्थानीय चुनावमा नेपाली कांग्रेसका उम्मेदवार सिर्जना सिंह र नेकपा (एमाले) का उम्मेदवार केशव स्थापितलाई पराजित गरी निर्वाचित भए। उनी काठमाण्डू महानगरपालिकाको मेयरमा निर्वाचित हुने पहिलो स्वतन्त्र उम्मेदवार हुन्।
टाइमले उनलाई २०२३ मा "टाइम१०० नेक्स्ट" को सूचीमा समावेश गरेको थियो।
### प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
शाहको जन्म २७ अप्रिल १९९० मा काठमाण्डूको नरदेवीमा भएको थियो। उनी राम नारायण शाह र उनकी पत्नी ध्रुवादेवी शाहका कान्छा छोरा हुन्। उनका बाबुआमा महोत्तरीबाट काठमाण्डू सरेका थिए जब उनका पिता नरदेवी आयुर्वेदिक अस्पतालमा पोस्टिङ भएको थियो। उनका पितृक घर महोत्तरीको एकडारा गाउँपालिका र आमा धनुषामा बस्ने गर्छन्। उनी तेली शाह समुदायका हुन्।
शाहले भि.एस. निकेतन उच्च माध्यामिक विद्यालयबाट आफ्नो १०+२ अध्ययन गरे। उनले हिमालयन ह्वाइटहाउस इन्टरनेसनल कलेजबाट सिभिल इन्जिनियरिङमा स्नातक (बीई) गरे। उनले भारतको कर्नाटकस्थित विश्वेश्वरैया प्रौद्योगिकी विश्वविद्यालय (वीटीयू) बाट संरचनात्मक इन्जिनियरिङमा स्नातकोत्तर (एमटेक) गरे।
उनले २०१७ को स्थानीय चुनावमा काठमाण्डूको मेयर पदको लागि उम्मेदवारी दिने इच्छा व्यक्त गरेका थिए तर पछि पछि हटे।
### संगीत करियर
शाहलाई बाल्यकालदेखि नै संगीत र कविता रुचि थियो। उनले २०१२ मा नवौं कक्षामा रहँदा लेखेको "सडक बालक" नामक पहिलो एकल गीत रिलिज गरे। उनले २०१३ मा युट्युब ब्याटल र्याप सिरिज र्याउ बार्जमा आफ्नो उपस्थिति पछि नेफप प्रशंसकहरूबीच लोकप्रियता हासिल गरे।
### राजनीतिक करियर
#### काठमाण्डूका मेयर (२०२२ - वर्तमान)
शाहले कार्यालय सम्हालेपछि, उनले नगरपरिषदका बैठकहरूको प्रत्यक्ष प्रसारण सुरु गरे, जुन यो सहरमा पहिलो पटक गरिएको थियो। यसले सकारात्मक प्रतिक्रिया पाएको थियो र पारदर्शिताको लागि प्रशंसा गरिएको थियो। उनले व्यवसायहरूलाई सार्वजनिक शौचालयहरूको पहुँच दिन प्रोत्साहित गरे, जसले सहरभरि विभिन्न निजी प्रतिष्ठानहरूमा सार्वजनिक शौचालय चिन्हहरूको उदय भएको थियो। उनले नयाँ सम्पदा र वास्तुकलालाई सुरक्षित गर्न, र सार्वजनिक पूर्वाधारमा नयाँ छेन प्रकारका भवनहरूलाई पुनर्जीवित गर्न सार्वजनिक भाषणहरूमा प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका छन्, यद्यपि यसको व्यापक कार्यान्वयन सीमित छ।
#### ठोस फोहोर व्यवस्थापन
काठमाण्डूमा ठोस फोहोर व्यवस्थापन चुनावअघि नै समस्याग्रस्त थियो। स्थानीय बासिन्दाहरूले ल्याण्डफिलको असरको बारेमा चिन्ता व्यक्त गरेका थिए। चुनाव जितेपछि, बालेनले यस समस्याको स्थायी समाधानको प्रतिज्ञा गरे। उनले सिसडोलमा स्थानीय बासिन्दाहरूको गुनासो सुने। ६ जुन २०२२ मा शहरी विकास मन्त्रालय र नव निर्वाचित प्रतिनिधिहरूबीच सम्झौता भए पछि ७ जुनदेखि फोहोर संकलन पुनः सुरु भयो।
#### अवैध निर्माणको ध्वस्तिकरण
शाहले नगरप्रहरी प्रमुखलाई सार्वजनिक सम्पत्तिमा अतिक्रमण गर्ने अवैध संरचनाहरूको ध्वस्तिकरणको निर्देशन दिए। ३५ दिनको नोटिस दिएपछि, उनले हत्तिसार र दरबार मार्गमा रहेका केही संरचनाहरू ध्वस्त गरे।
### आलोचना
#### सडक विक्रेताहरू प्रति बल प्रयोग
शाहको नेतृत्वमा काठमाण्डू नगरपालिकाले सडक विक्रेताहरू प्रति अत्यधिक बल प्रयोग गरेको आरोप लागेको छ। मानव अधिकार संगठनहरूले यो कदमको आलोचना गरेका छन्।
शाहको कार्यालयले एक ७ दिनको सार्वजनिक सूचना जारी गरेपछि वादविवाद भयो जसमा नदी किनारका भूमिहीन बासिन्दाहरूलाई जग्गा खाली गर्न आदेश दिइएको थियो। यसले स्थानीय बासिन्दा र नगरप्रहरीबीच झगडा निम्त्यायो जसमा केही घाइते भए।
#### अदालतको अवहेलना
शाहले भारतीय फिल्महरूको प्रदर्शनमा प्रतिबन्ध लगाउँदा विवाद उत्पन्न भयो। उनले आदिपुरुष फिल्मबाट "सीता भारतकी छोरी" लाई हटाउन माग गरे। यो कदमका विरुद्धमा सर्वोच्च अदालतमा मुद्दा दायर गरियो र शाहको प्रतिबन्ध विरुद्ध अन्तरिम आदेश जारी गरियो।
### व्यक्तिगत जीवन
शाहले सार्वजनिक स्वास्थ्य पेशेवर सबिना काफ्लेसँग विवाह गरेका छन्। उनी आफ्नो परिवारसँग गाइरीगाउँ, टिनकुनेमा बस्छन्।
#### २०२२ काठमाण्डू मेयर चुनाव
बालेन शाहले २०२० देखि आफ्नो उम्मेदवारीको योजना बनाइरहेका थिए र १७ डिसेम्बर २०२१ मा आफ्नो फेसबुक पेज मार्फत मेयर पदको दौडमा स्वतन्त्र उम्मेदवारको रुपमा घोषणा गरे। उनले २६ मे २०२२ मा ३८.६% मत प्राप्त गरी निर्वाचित भए।
उनले ३० मे २०२२ मा मेयरको रुपमा शपथ लिए र चुनावमा निर्वाचित अन्य नगरसभा सदस्यहरूलाई शपथ गराए।
